PERSBERICHT: Meer dan 4.000 stamceltransplantaties uitgevoerd in België in de voorbije tien jaar

De voorbije tien jaar vonden gemiddeld meer dan 400 stamceltransplantaties per jaar plaats. Het gaat over transplantaties van stamcellen die niet van de patiënt zelf komen (allogeen). Dat blijkt uit cijfers van Rode Kruis-Vlaanderen en het Belgisch Transplant Register (een samenwerking tussen de Belgian Haematology Society en de Belgian Cancer Registry), vrijgegeven naar aanleiding van Wereld Stamceldonordag. Ongeveer 40% van alle transplantaties vonden plaats tussen familieleden, in 60% van de gevallen ging het om donoren uit het Belgische of internationale stamcelregister.

“Dit jaar zijn er al zo’n 350 stamceltransplantaties uitgevoerd, dus we verwachten opnieuw een vergelijkbaar cijfer als de voorbije jaren,” zegt Vincent Verbeecke van Rode Kruis-Vlaanderen. “Vandaag staat vooral in het teken van onze dankbaarheid aan alle stamceldonoren: zij redden levens.”

Levensnoodzakelijk

Voor sommige bloed- en beenmergaandoeningen is een stamceltransplantatie levensnoodzakelijk, en vaak levensreddend. Zowel bij volwassenen als bij kinderen kan het beenmerg ziek worden, bijvoorbeeld bij leukemie. Bij andere patiënten zijn er aangeboren afwijkingen van de stamcellen, waardoor onvoldoende gezonde bloedcellen worden aangemaakt.

Stamceltransplantaties slagen alleen als er een perfecte match is tussen donor en patiënt. Hun afweerkaarten moeten compatibel zijn. De kans op een geschikte donor bij een broer of zus is 1 op 4, buiten de familie daalt die kans tot 1 op 50.000. Om patiënten die geen match vinden binnen het gezin ook te kunnen helpen zijn er wereldwijd stamcelregisters opgericht. Het Belgische stamcelregister, Marrow Donor Program Belgium Registry, wordt beheerd door het Rode Kruis en telt vandaag 82.000 donoren (65% vrouwen en 35% mannen). Daarmee bevindt België zich in de middenmoot per capita vergeleken met andere landen. Wereldwijd staan 42 miljoen donoren geregistreerd.

In de voorbije tien jaar ging het dus gemiddeld over meer dan 400 stamceltransplantaties tussen twee verschillende personen per jaar. Sinds het begin van de technologie in de vroege jaren ‘70 gaat het over meer dan 10.000 transplantaties in België.

Steeds meer patiënten zoeken een donor in het register

Het aantal Belgische patiënten dat op zoek gaat naar een stamceldonor via het register stijgt jaar na jaar. In 2006 ging het om 200 aanmeldingen van patiënten, in 2015 om 350 en vorig jaar om 525 nieuwe aanmeldingen.

Kans op een match

De origine van een patiënt speelt een belangrijke rol bij de kans op een match. “De kans op een match tussen twee mensen met dezelfde origine is groter dan tussen mensen met een verschillende origine,” licht Verbeecke toe. “In onze databanken, zowel in België als internationaal, zijn vooral donoren van Europese, Kaukasische origine aanwezig. Voor patiënten met deze achtergrond is de kans op het vinden van een donor met 96% relatief groot. Voor patiënten met Afrikaanse, Turkse of gemengde origine ligt dat cijfer slechts op 66%. Voor 1 op 3 van hen vinden we dus geen match. Dat is echt hartverscheurend.”

Voor patiënten met Aziatische afkomst is de kans dan weer groter, doordat er meer donoren met deze origine in de internationale databanken voorkomen.

Daarom zoeken we in het bijzonder donoren met diverse achtergronden, zodat zoveel mogelijk patiënten een match kunnen vinden,” besluit Verbeecke.

Transplantatie van de eigen stamcellen

Indien een patiënt nog gezonde stamcellen heeft, kunnen de eigen stamcellen gebruikt worden. In de voorbije tien jaar hebben op deze manier meer dan 4.500 transplantaties plaatsgevonden, sinds het begin van de jaren ‘70 gaat het hier over meer dan 14.000 transplantaties met lichaamseigen stamcellen in België.

Ter info, hoe word je stamceldonor?

Wie tussen 18 en 40 jaar oud is, kan zich registreren als stamceldonor via stamceldonor.be. Na een online vragenlijst volgt een afspraak in een donorcentrum van Rode Kruis-Vlaanderen. Daar bespreek je samen met een arts je medische voorgeschiedenis, allergieën, medicatiegebruik en familiaal risico op aandoeningen zoals trombose of bloedingsneigingen. Ook wordt een bloedstaal afgenomen om je weefseltype te bepalen. Je ondertekent een bereidheidsverklaring waarmee je geïnformeerde toestemming geeft. De registratie is anoniem, gratis en vrijblijvend: je kan altijd van mening veranderen.

2. Procedure bij een match

Wanneer later blijkt dat jouw weefseltype overeenkomt met dat van een patiënt, word je opnieuw gecontacteerd. Dit kan jaren na je originele inschrijving zijn. Je moet dan bevestigen of je nog steeds bereid bent om te doneren. Daarna volgt een bijkomende bloedafname en een volledige medische controle. Het is belangrijk om in deze fase duidelijkheid te geven. Je mag je op elk moment terugtrekken, maar zodra de patiënt zijn voorbereidende chemotherapie heeft gekregen om het eigen beenmerg uit te schakelen, kan afhaken levensbedreigend zijn.

In de vier dagen voor de afname krijg je dagelijks injecties met groeifactoren. Die zorgen ervoor dat stamcellen tijdelijk vanuit het beenmerg in de bloedbaan terechtkomen. De meeste donoren verdragen dit goed, al kunnen soms griepachtige klachten optreden. De afname zelf gebeurt in een ziekenhuis: via een ader wordt bloed afgenomen, de stamcellen worden eruit gefilterd en het bloed wordt via een andere ader teruggegeven. De procedure duurt ongeveer vier uur.

3. Van donor naar patiënt

Na donatie worden de stamcellen via een transfusie toegediend aan de patiënt. Ze vinden vanzelf hun weg naar het beenmerg en nemen daar de aanmaak van gezonde bloedcellen over. Voor donor en patiënt komt er dus geen operatie aan te pas. Wanneer de transplantatie slaagt, nestelen de stamcellen zich in de beenmergholtes en herstellen ze het bloedvormend systeem. Donoren worden nog opgevolgd na één week, één maand, één jaar en vijf jaar om te verzekeren dat alles goed verloopt.